Jarduerak

http://www2.elkarrekin.org/elk/Santillana/ciencias/ciencias1eso/cincoreinos/eu_recursos.html 


BESTE ERREINUAK

1. Onddo-erreinua

Onddoek, animalien antza dute eta landareena, baina ez dira animaliak, ez landareak. Onddo gehienak zelulaniztunak dira.

Onddoak ez dira mugitzen, lurrean bizi dira.

Onddoek ez dute beren elikagaiak sorteen. Beste izaki bizidun batzuez eta haien hondarrez elikatzen dira.

Egoerra txarrean dauden elikagaien hondarrak jaten dituzte.

Onddo ezagunenak perretxikoak, Milezio izeneko hari-sare batez osaturik daude onddo horiek.

2. Bakterio-erreinua

Bakterioak dira izaki bizidun txikienak, zelulabakarrak dira.

Bakterioak dira izaki bizidun ugarienak, nonahi daude: lurrean, airean, uretan… Beste izaki bizdunentzat ezinezkoak liratekeen lekuetan bici dira (sumenditik gertu).

Bakterio batzuk oso erabilgarriak dira (jogurta egiteko), beste batzuk, izaki bizdunen barruan bici dira eta gaixotasunak sorteen dituzte (kolera edo faringitisa)

Mikroskopioz baino ikusi ezin diren izaki zelulabakarrei, mikrobio deitzen zaie.

     

3.   Bosgarren erreinua

Izaki bizidunen azken erreinuan biltzen dira aurreko erreinuetako ez diren beste guztiak, asko zelulabakarrak dira. Mikrobio horietako batzuk izaki bizidunez elikatzen dira. Protozooak dira: amebak eta paramezioak, algak… (uretan bizi dira eta beren elikagai sortzen dute).

 

4.   Birusak

Birusak hain dira txikiak eta soilak, zientzilariek ez baitakite izaki bizidunak diren ala ez, ez dira inongo erreinutan sartzen.

Birusak izaki bizidun baten barruan baino ezin dira ugaldu. Izaki horri gaixotasunak sortzen dizkiote: adibidez, elgorria, barizela, gripea…

Onddoak izaki bizidunak zelulaniztunak dira: elikagaiak har ditzakete eta ezin dira batetik bestera mugitu. Bakterioak zelulabakarrak dira, eta haien zelula oso soila da.